شخصيت هيجاني- نمايشي يا هيستريانيك
شخصيت هيجاني- نمايشي يا هيستريانيك
چنانكه از نام آن پيداست (Histrionic Personality Disorder باختصار HPD) مشخصه اصلي چنين شخصيتي، رفتارهاي نمايشي و هيجاني براي جلب توجه ديگران است (خصوصاً از نظر ظاهري). اگرچه تقريباً تمامي افراد طبيعي از مورد توجه و تحسين ديگران قرار گرفتن خشنود و خرسند ميشوند (انرژي مثبتي براي اعتماد به نفس و حرمت نفس) ولي اين موضوع قسمت اعظم وجود دروني فرد را اشغال كرده و به طور وسواس گونه بدنبال آن است و ميخواهد مركز جلب توجه باشد (چه خوب و چه بد) و از انجام هيچكاري براي بدست آوردن چنين توجهي دريغ نميكند. اكثر موارد زير در مورد اين افراد صدق ميكنند:
-به ظاهرشان بيش از هر چيز ديگري اهميت ميدهند (از يك هفته قبل از ميهماني يا عروسي تقريباً تنها و مهمترين مشغله ذهني آنها پيدا كردن لباس مناسب است)؛
– رفتار و حركات اغوا كننده دارند؛
– لباس، پوشش و آرايشي اغراقآميز و يا انگشتنما دارند (اگر محدوديتي براي آن نداشته باشند)؛
شكل
– در جلسات يا ميهماني احساس نارضايتي و ناراحتي ميكنند مگر اينكه مركز توجه باشند (حداقل براي كسانيكه در ذهن خود دارند) «چه ميهماني بيخودي بود! با اون غذا و سرويس شون» و … يا برعكس)؛
– اهل بگو و بخند بوده و ظاهراً بسيار خونگرم به نظر ميرسند و دائماً بدنبال تاييد و تحسين ديگران هستند و نسبتاً حسود هستند؛
– به راحتي تحت تاثير ديگران يا شرايط قرار گرفته و به راحتي فريب ميخورند؛
– رفتاري هيجاني (و غالباً غيرواقعي)، نمايشي و احساسي داشته و در ابراز احساسات مبالغه ميكنند (آه ه ه ! چه اجراي خارقالعادهاي! بينظير! محشر!…؛ در حاليكه از آشنايي و دوستي آنها بيش از 4 هفته نگذشته است: «اون بهترين دوستم»!…)
– لفاظ و كليگو هستند؛
– نسبت به انتقاد و عدم تاييد بسيار حساس بوده و بسيار ناراحت ميشوند؛
– به سرعت احساسات و خلقشان تغيير ميكند (معمولاً بيش از يكي دو ساعت بطول نميانجامد)؛
– ناكاميهاي خود را به گردن ديگران مياندازند؛
– به سرعت حوصلهشان سر ميرود و دائماً بدنبال هيجان و چيزهاي تازه هستند و بدون اينكه كار يا فعاليت قبلي را به جايي برسانند تغيير فعاليت يا شغل ميدهند؛
– با دوستان همجنس خود چندان راحت نيستند (مگر اينكه حداقل از نظر ظاهري برابر يا برتر از آنها باشند)
– تصميمهاي عجولانه و آني ميگيرند و معمولاً اول عمل ميكنند بعد فكر (بيشتر از روي احساسات ميانديشند تا از روي عقل و منطق) (احساس ميكنم منو دوست داره يا آدم خوبي هست)؛
– معمولاً چندان متعهد و وفادار نيستند؛
– در صورت دفع توسط طرف مقابل ممكن است شديداً مجذوب او شده و حتي دست به خودكشي بزنند؛
– ممكن است تهديد و يا اقدام به خودكشي كنند (در روابط زناشويي و رمانتيك)؛
– در كارهايي كه نيازمند خلاقيت و قدرت تخيل يا روابط عمومي قوي است، معمولاً موفق بوده ولي در مشاغل محاسباتي و منطقي معمولاً ناموفق هستند؛
اين افراد در زندگي اشتراكي در برقراري رابطة صميمانه دچار مشكل هستند و اغلب يك نقش خاصي را ايفاء ميكنند (به عنوان قرباني يا ناجي). آنها از يك طرف از طريق بازيها و نمايش احساسي عاطفي و اغوا كننده بدنبال كنترل همسر خود هستند و از طرف ديگر خود را كاملاً وابسته به او نشان ميدهند. برعكس، مردان با چنين شخصيتي معمولاً رفتاري اجتناب كننده، مهاجم و ضداجتماعي دارند.
نكته: بسياري از افراد با شخصيت هيستريانيك ممكن است دچار اختلالات روان- تني (hysteria يا Somatoform) نيز شوند (حملات ظاهر بخش، سكته، فلج و …).
در طي دوران كودكي و نوجواني فرد هيجاني- نمايشي الگوهاي فكري و واكنشهاي دفاعي زير در ضمير خودآگاه و نيمه خودآگاه او شكل ميگيرد:
-براي اينكه خوشحال باشم بايستي ديگران به من توجه كنند؛
– من چيزي نيستم مگر اينكه مردم را تحت تاثير قرار دهم و يا موجب سرگرمي و خشنودي آنها شوم؛
– اگر ديگران را مجذوب و درگير خودم نكنم آنها من را دوست نخواهند داشت؛
– براي بدست آوردن آنچه كه ميخواهم بايستي ديگران را خيره و مجذوب خود كنم،
– من بايستي مركز توجه باشم تا احساس وجود و بودن بكنم؛
– اگر ديگران به من توجه نكنند، آنها بيارزش و كريه هستند؛
– من نيازي ندارم كه فكر كنم، ميتوانم از طريق احساس و دلم بفهمم؛
– اگر مردم را سرگرم كنم آنها متوجه نقص و ضعف من نميشوند؛
– اگر از چيزي خوشم آمد و دلم بر آن شد نيازي به فكر كردن در مورد آن ندارم و آن را بايستي انجام دهم؛
– ديگران فقط زماني به من توجه خواهند كرد كه رفتارم شديد (اغراقآميز) باشد،
– آنچه كه دل گواهي ميدهد مهمتر از آن است كه عقل و منطق ميگويد.
توجه: رفتار اغراءگرانه افراد هيستريانيك در اكثر موارد نه به منظور برقراري ارتباط جنسي بلكه فقط براي جلب توجه است.
شيوع و علل شخصيت هيستريانيك
در جوامع غربي شيوع شخصيت هيجاني- نمايشي 2 تا 3 درصد كل افراد بالغ جامعه بوده و بعد از بلوغ خود را نشان ميدهد (اگرچه در دوره نوجواني برخي از خصوصيات شخصيت هيستريانيك، خصوصاً بُعد نمايشي آن وجود دارد ولي اين موضوع بدليل ويژگيهاي تكاملي و شكلگيري هويت شخصي و اجتماعي فرد است نه تظاهري از شخصيت هيستريانيك). اين اختلال در زنان شايعتر از مردان بوده و در بسياري از موارد همراه با ديگر اختلالات شخصيتي (خصوصاً خودشيفته، موذي، وابسته و ضداجتماعي) است.
هنوز بدرستي علت اين نوع اختلال مشخص نشده است اما از آنجائيكه هستة اصلي چنين شخصيتي حرمت نفس پايين و الگوي پيوند عاطفي ناامن و ناپايدار است لذا حوادث دوران كودكي (خصوصاً سه سال اول تولد) ميتوانند زمينهساز اين نوع اختلال شخصيتي باشند (والدين بيتفاوت و يا برعكس مستبد كه فقط در شرايط هيجاني بسيار شديد توجه و محبت خود را نسبت به كودكانشان نشان ميدهند ميتوانند زمينهساز چنين شخصيتي شوند).
دیدگاهها