تفاوت بین شرم و حیا

تفاوت بین شرم و حیا

شرم سمی یا شرم مسموم در مقابل شرم مسموم چیزی به اسم شرم سالم وجود دارد که به عنوان کم‌رویی هم شناخته می­شود. در زبان فارسی معادل شرم مسموم، شرم و خجالت است ولی معادل شرم سالم، حیا می­باشد. حیایی که با مفهوم زندگی همراه است.

بنابراین شما قرار است به‌عنوان یک انسان حیا داشته باشید اما شرم و خجالت نداشته باشید. مفهوم حیا که مفهوم زندگی است به معنی داشتن پوست روانی است. یعنی همان‌طور که من با پوست فیزیکی و پوستی که بدن من را در بر می­گیرد سالم هستم و زندگی می­کنم حیا هم پوست روانی من می­باشد. یعنی همان‌طور که من اجازه نمی­د­­هم کسی از پوست من بگذرد من قرار نیست که از پوست کسی بگذرم، چون موجب آزار و درد و زخمی کردن و حتی مرگ او می­شود.

فردی که حیا دارد اجازه نمی‌دهد کسی به حریم روانی او تجاوز کند و به حریم روانی دیگری هم تجاوز نمی‌کند. بنابراین مفهوم شرم و خجالت با مفهوم حیا دو پدیده کاملاً متفاوت و حتی متضاد هستند. پس انسان باید حیا داشته باشد اما شرم و خجالت خیر.

مفهوم داشتن حیا این است که من از شما پرسشی نمی­کنم که شما را ناراحت کند. به طور مثال من هرگز به شما نمی‌گویم که چرا ازدواج نکردی، چون با چنین سئوالی به حریم، حقوق و حرمت شما تجاوز کرده‌ام. فرقی نمی‌کند که انگشتم را در چشم یا چاقویی در بدن شما فرو کنم. بسیاری از مردم کشورهایی که به حیا رسیده­اند پرسش، نظر یا توصیه‌ای درباره آنچه که هستید به شما نمی‌کنند و کاری به مسائل شخصی شما ندارند.

در جوامعی که مردم حیا ندارند، همه افراد به خود اجازه می­دهند که از دیگری سوال‌هایی شخصی مثل چرا ازدواج نمی‌کنی؟ چرا بچه‌دار نمی‌شوی؟ چرا کار نمی‌کنی؟ و… بپرسند. لطفاً نگویید که پدر و مادر هستیم و وظیفه ما این است. چون چنین پرسش‌هایی وظیفه­ی پدر و مادر نیست. هیچ‌کس نباید و نمی­تواند از دیگری چنین سئوالاتی را بپرسد یا حرفی بزند که وی را ناراحت کند. ما نمی­توانیم کاردی را در بدن دیگری فرو ببریم به این دلیل که دلمان می­خواهد، دوست داریم یا فکر می‌کنیم که باید این کار را انجام بدهیم. به همین علت در جوامعی که حیا وجود دارد کسی به دیگری نمی‌گوید کار درست و غلط یا خوب و بد چیست و اصولاً در کار دیگران دخالت نمی‌کند.

فردی که حیا دارد، هم مواظب و مراقب خود است و هم به کسی اجازه نمی‌دهد که از او سوال خصوصی بپرسد و در عین حال هم به حریم و حقوق کسی تجاوز نمی‌کند. من ممکن است داوطلبانه درباره خودم یا زندگی یا فرزندم صحبت کنم ولی اگر کسی چنین سئوالاتی را از من بپرسد و توقع جواب از من داشته باشد در حال تجاوز به حریم و حقوق است. من می­توانم به بدن خودم دست بزنم اما دیگری چنین اجازه­ای ندارد.

متأسفانه در فرهنگی که حرمت نفس وجود ندارد همه در کار هم دخالت می­کنند، پدر و مادر فکر می­کنند می­توانند راحت به اتاق فرزندشان بروند، به صحبت‌های خصوصی او گوش دهند و یا وسایل او را تفتیش کنند. روزی که شما در مورد فرزند خود احساس خطر می‌کنید و دلیلی هم برای این حس دارید حتماً باید او را چک کنید اما این موضوع تفاوتی بسیاری دارد با این‌که  فکر کنیم فضول و کلانتر محله­ایم و باید سر از کار همه در بیاوریم و از مسائل افراد و کیفیت زندگی آنها گزارش تهیه کنیم!

چنین فردی اصلاً حیا ندارد و چون اساساً موجودی خجالتی است تلاش می‌کند با افشای اسرار و جزئیات زندگی بر ضعف خود سرپوش گذاشته و دیگران را خجالت‌زده و شرمنده کند. بنابراین تمام کار او این است که بداند گند دیگران چیست تا آن را به رخ او و دیگران بکشد.

در مباحث مذهبی نیز آمده است که خدا حیا دارد. یعنی وقتی که شما حیا دارید اگر کسی جلوی شما به زمین بیفتد شما به روی خود نمی­آورید و وانمود می‌کنید که اصلاً ندیده‌اید. چون نمی­خواهید آن فرد خجالت‌زده شود اگر یک فردی کاری می‌کند که درست و مناسب نیست شخص با حیا وانمود می‌کند که کار او را ندیده و متوجه کار او نشده است.

در حالی‌که فردی که حیا ندارد و وجود او پر از شرم و خجالت و گرفتاری‌های مربوط به آن است حتماً باید به رخ دیگری بکشد که دیدم تو کار غلطی کردی. او با باور این‌که دیگر آدمها نیز مثل من، بدبخت و بیچاره هستند، تا حدودی بیماری و بدبختی خود را تسلی می‌دهد.

کتاب اعتماد بنفس دکتر هلاکویی

سید حسن ساداتیان